نقش کنجاله سویا در تغذیه طیور

نقش کنجاله سویا در تغذیه طیور

با توجه به روند فزاینده افزایش جمعیت منابع محدود و فقر و گرسنگی پنهان لازم است برنامه اقتصادی همه جانبی ای تدوین گردد در بخش کشاورزی و زیر مجموعه آن دامپروری و پرورش طیور یکی از مواردی است که در کوتاه مدت و با هزینه کمتر مارا به اهداف اقتصادی می رساند بدین لحاظ نیاز به مدیریت چنین واحدهایی است تا با تاکید بر اصلاح نژاد طیور جهت بالارفتن راندمان تولیدبهترین شرایط محیطی را فراهم نمایند. از این لحاظ که غذا در پرورش طیور بیشترین هزینه را دارد مساله عمده و اساسی است کنجاله سویا امروزه به دلیل کیفیت مناسب و اقتصادی سهم بسزایی در جیره طیور دارد بر این اساس در این مقاله سعی شده است که اهمیت این ماده غذایی را از لحاظ ترکیبات آن و مقایسه آن با دیگر منابع پروتئینی بیان نماید . به طور کلی می توان گفت که کنجاله سویا یک ماده غذایی بهداشتی و اقتصادی است و به لحاظ ترکیبات شیمیایی مناسب در جیره طیور نقش مهمی ایفا می کند.

ترکیب مواد غذایی مورد نیاز طیور

خوراکهای مورد نیاز در تغذیه طیور از موادی مغذی تشکیل شده که پس از جذب و ورود به خون هر یک بطریقی در اعمال حیاتی بدن حیوان نقش ایفا می کنند مواد مغذی به طور کلی شامل کربوهیدراتها و چربیها ، پروتئین ها ، مواد معدنی ، ویتامین ها ، آب و ترکیبات اضافی می باشند. براساس نوع و شیوه پرورش طیور ازنظر گوشتی و تخمگذار بودن ونیز زمان پرورش درصدترکیبات فوق تغییر پذیرند و به انواع مواد غذایی نیازمند هستند جهت تعیین میزان هر ماده غذایی در جیره طیور می بایست به این نکات توجه داشت که : ماده غذایی اقتصادی و بهداشتی باشد تمام نیازهای لازم را تامین کند. یکی از مواد غذایی مورد مصرف در پرورش طیور ، کنجاله سویاست که پس از ذرت ، بیشترین اهمیت را دارد و تمامی فاکتورهای فوق را در بر میگیرد بدین ترتیب لازم است شناختی بر آنالیز مواد مغذی و دیگر خصوصیات آن داشت البته جهت روشن نمودن بیشتر مطلب سعی شده نیازهای غذایی طیور مشخص گردد و سپس اهمیت آن مطرح خواهد شد .

پروتئین ها

پروتئین ها از واحدهایی بنام اسید آمینه تشکیل شده اند و حدود 20 درصد وزن یک مرغ و 5/12 درصد وزن تخم مرغ از آنها ترکیب یافته است بعضی اسیدهای آمینه به واسطه انتقال گروه آمینی ازاسیدهای آمینه دیگر بوجود می آیند . ولی تعدادی تحت عنوان اسیدهای آمینه ضروری به اندازه کافی در بدن حیوان ساخته نمی شوند این دسته اسیدهای آمینه عبارتنداز : آرژنین ، متیونین ، لوسین ، ایزولوسین ، گلوتامین ، هستیدین ، فنیل آلانین ، لیزین ، تریپتوفان ، تره ئونین و والین . در تعادل جیره بیشتر به پنج اسید آمینه آرژنین ، تریپتوفان ، لیزین ، متیونین ، و سیستین را ملاک قرار می دهند . اصولا پروتئین ها شامل : دو منبع گیاهی و حیوانی است که بسته به خصوصیات ذکر شده می توان به نسبت از ترکیب انها استفاده نمود معمولا فرآورده های با منشا حیوانی توازن اسید آمینه بهتری دارند و قادرند مواد معدنی ضروری و ویتامین ها را تامین کنند در حال حاضر در تهیه خوراک طیور استفاده از مکملهای پروتئینی حیوانی کمتر از سابق است . از جمله مهمترین منابع پروتئینی حیوانی می توان از پودر ماهی ، پودر گوشت ، پودر خون ، پودر شیر ، پودر گوشت استخوان دار پودر پر ، پودر کشک ، اب پنیر خشک شده ، باقی مانده کشتارگاههای طیور و مواد محلول ماهی را نام برد. امروزه با توجه به مشکلات تهیه مواد غذای سرشار از پروتئین از منابع حیوانی سعی شده ازمکملهای پروتئینی نباتی که بیشتر فرآورده های فرعی کنجاله دانه های روغنی هستند این مساله را حل نمایند پروتئین های نباتی از لحاظ توازن اسیدهای آمینه ، منابع فقیرتری هستند از جمله مهمترین منابع پروتئین های نباتی می توان به غلات تقطیر شده خشک ، کنجاله سویا ، کنجاله پنبه دانه ، کنجاله بذرک ، کنجاله کلزا ، کنجاله گلرنگ ، کنجاله کنجد ، دانه باقلا و .... اشاره نمود. از میان آندسته پروتئین های نباتی که به طور معمول استفاده می شوند کنجاله سویا اهمیت بیشتری از نظر اسید آمینه و لیزین دارد ولی در مجموع درکاربرد پروتئین های نباتی باید میزان و نوع اسیدهای آمینه و نیز مواد سمی موجود در آن برآورده شود تازمانی که از هر مکمل جدید تاریخچه مصرف مناسبی در دسترس نیست قبل از استفاده در جیره می بایست به دقت مورد بررسی قرارگیرد.

اهمیت کنجاله سویا در تامین پروتئین لازم در جیره طیور

سویا حاوی حدود 35 تا 40 درصد پروتئین و 18 تا 21 درصد چربی است وبه منظور تولید روغن و کنجاله تولید و فرایند می شود با حرارت دادن به سویا کیفیت آن بهتر شده بازدارنده تریپسین غیرفعال شده و متیونین بهتر در دسترس قرار می گیرد با وجود این می بایست دقت شود که ممکن است حرارت زیاد به لیزین و احتمالا اسیدهای آمینه ضروری دیگر صدمه رساند یا آنها را از دسترس خارج سازد ولی به طور کلی بیشتر تحقیقات بر این نظر تاکید داشته که کنجاله سویا برای حداکثر کیفیت پروتئین می بایست حرارت مناسبی دیده باشند سویا که چربی آن گرفته شده باشد به دو صورت آسیاب کامل یا پرک شده مصرف می گردد با وجود این لازمه حرارت دادن ایجاب می کند که دانه ها به طور مناسبی فرایند شوند در آزمایشهای تغذیه جیره های تمام چربی دار سویا به جوجه ها نتایجی به دست آمده که دانه های کامل یا دانه های آسیاب شده مطلوب ترند اما باید متذکر شد که در مناطقی که با مشکل کمبود روغنهای نباتی مواجه اند اقتصادی تر آن است که فقط ازکنجاله استفاده شده و روغن ان جدا گردد. در تهیه کنجاله با جدا شدن روغن میزان پروتین کنجاله حاصل به حدود 45 درصد رسیده و مقدار الیاف فام آن حدوداً 6 درصد می گردد کنجاله بدون پوسته معمولا با حداقل 50 درصد پروتئین استاندارد می شود ومقدار الیاف آن در حدود 3 درصد است کنجاله بدون پوسته مخصوصا در خوراکهای پرانرژی جوجه های گوشتی مطلوب است . پروتئین سویا یک پروتئین با کیفیت است و حاوی مقادیر سرشار از اسیدهای آمینه ضروری است و درمیان پروتئین های نباتی منبع عالی لیزین می باشد و به عنوان یک منبع مناسب آرژنین ، گلیسین وتریپتوفان به حساب می آیدلیکن مقادیر اسیدهای آمینه سیتین و متیونین موجود کمتر از حد دلخواه است متیونین اولین اسید امینه محدود کننده درجیره های پرانرژی بوده و حایز اهمیت زیادی است بنابراین در جیره هایی که از سویا به میزان زیادی استفاده می گردد می بایست از متیونین و مواد غذایی حاوی متیونین بالا به عنوان مکمل استفاده نمود.

عوامل محدود کننده استفاده از سویا در جیره طیور

علاوه بر اینکه میزان اسیدهای آمینه متیونین و سیستین در سویا پایین است کنجاله سویا حاوی تعدادی از مواد سمی محرک و ممانعت کننده شامل مواد آلرژی زا ، گواترزا و عوامل ضد انعقاد است از نظر تغذیه دام ممانعت کننده های پروتئاز که شش نوع از آن شناخته شده است حایز اهمیت اند از این ممانعت کننده ها عامل آنتی تریپسین و کونیتز و ممانعت کننده کایموتریپسین بومن برک اهمیت خاصی دارندتغذیه دانه خام سویا و کنجاله حرارت ندیده آن رشد حیوان را به تاخیر می اندازد یکی از دلایل آن وجود همین ممانعت کننده های پروتئاز است که باعث جلوگیری ازهضم پروتئین می شوند همچنین شواهدی در دست است که فعالیت بیش از حد پانکراس در این حالت اتفاق می افتد همانطور که قبلا توضیح داده شد حرارات باعث غیر فعال شدن این ممانعت کننده ها می گردد و از این راه می توان تا حدودی این اثرات را خنثی کرد اگر از کنجاله سویا به عنوان منبع اصلی پروتئین جیره طیور استفاده شود مسایلی بروز خواهد نمودو کنجاله سویا از لحاظ ویتامین B فقیر است وجهت رفع این نقیصه باید همراه با آن از مکملهای ویتامیت و یا از پروتئین های حیوانی نظیر پودر ماهی استفاده کرد چنانچه کنجاله سویا با مواد فوق الذکر تکمیل نگردد مرغهای تخمگذار ، تخمهایی با قابلیت جوجه کشی کم تولید نموده جوجه های حاصل نیز ضعیف و به علت کمبود ویتامین K در مقابل خونریزی حساس خواهند بود کنجاله سویا نسبت به دانه غلات ، کلسیم و فسفر غنی تری دارد امادر صورتی که در جیره طیور در حال رشد یا مرغهای تخمگذار ،جانشین پروتئین حیوانی شود لازم است جیره غذایی مجددا ازلحاظ کلسیم و فسفر تنظیم گردد. کنجاله سویا حاوی 1/0 درصد جنیستین است که خواص گواترزایی دارد وتوانی معادل 10 * 44/4 توان دی انیل استیلسترون از خود نشان می دهد این ماده تاثیر روشنی تاکنون از خود بروزنداده است .

مواد غذایی موجود در کنجاله سویا در مقایسه با نیاز غذایی جوجه های گوشتی

بیشترین اهمیت کنجاله سویا مربوط به پروتئین آن می گردد اما به همراه پروتئین مواد ترکیبات دیگری نیز در آن وجود دارد . همچنین به منظور مقایسه نیاز طیور و مقدار مواد غذایی که این کنجاله می تواند فراهم نماید نیازهای غذایی جوجه های گوشتی در سنین مختلف درج گردیده است .

مقایسه میزان پروتئین کنجاله سویا و دیگر منابع پروتئینی

کیفیت اسیدهای امینه پروتئین های حیوانی نسبت به گیاهی ارجحیت دارد اما هزینه بالای این پروتئین ها و برخی از آنهارا نمی دهد بنابراین لازم است از پروتئین های نباتی استفاده شود کنجاله سویا نسبت به دیگر مواد گیاهی باردارنده کمتری داشته و اسیدهای آمینه لازم را فراهم مینماید بنابراین از این منبع پروتئین می توان تا حد بالایی استفاده کرد .

نتیجه گیری

درمجموع میتوان گفت کنجاله سویا ، ماده غذایی مناسبی جهت تامین پروتئین جیره طیور می باشد که از لحاظ اقتصادی بهداشتی و ترکیبات موجود حائز اهمیت است با توجه به عوامل محدود کننده استفاده زیاد در جیره طیور توصیه می شود ازمکملهای پروتئینی مناسب همچون کنجاله کنجد ، پودر ماهی و غلات ویتامین ها و منابع تامین کننده فسفر و کلسیم حتی الامکان استفاده گردد بدین ترتیب می توان جیره غذایی مناسبی مشتمل بر انواع مختلف مواد غذایی تهیه نمود