دوره اول خشکی اززمان خشكي گاوتا 21 روزقبل اززايش استalt.
دراين دوره مصرف علوفه خوشخوراك ازاهميت ويژه اي برخورداراست ومصرف كنسانتره بايدبه حداقل برسد.ميزان مصرف علوفه دراين دوره بسيارمهم است ودرصدزيادي ازجيره روزانه به اين مورد تعلق دارد.براي اينكه بدانيم گاوشيري درروز چه مقداري ماده خشك مصرف مي كند ازفرمول : 0/185* وزن زنده گاو = مصرف ماده خشك روزانه گاوخشك
استفاده مي كنيم . مثلا گاوخشكي باوزن 600 كيلوگرم بايدروزانه 1/11 كيلوگرم ماده خشك مصرف نمايد.بهتراست علوفه دراين دوران بيشترازيونجه وسيلوي ذرت باشد.مصرف سيلوي ذرت دراين برهه تا 8 كيلوگرم نيزمي تواند لحاظ شود ومصرف يونجه خوشخوراك نيزتا 3 كيلوگرم درروزمشكلي رابوجودنمي آورد.به علت خوشخوراكي سيلوي ذرت بهتراست مصرف آن دراين دوره به ميزان 30 درصد كل جيره يا همان مقدارتوصيه شده دربالا انجام گيرد.
جيره گاوخشك بايد داراي تعادل آنيوني-كاتيوني منفي باشد،تاازبروزتب شيرجلوگيري كند.مكانيسم عمل به اين صورت است كه : اين نوع جيره ها باعث افزايش جذب كلسيم از استخوانها مي شوند،اين تبادلات كلسيمي ازاستخوانهابه داخل خون احتياج به يك بافرداردوخوداستخوان دراين بين به عنوان يك بافرقدرتمندعمل مي كند.اين جيره ها باعث افزايش متابوليسم ويتامين Dدربدن مي شوند.علت آن است كه همانطوركه دربالاگفته شدجيره هاي اسيدي باعث جذب كلسيم ازاستخوانهاي بدن مي شوند،حال اين گاوخشك كه درنزديكي زايمان قراردارد،بعداززايش با ترشح شير بازهمان ميزان كلسيم بدن كم مي شود،پس براي جبران اين عمل وجلوگيري ازشكستگي استخوانهادربعداززايمان بايدمتابوليسم ويتامين Dافزايش يابد.
درجيره گاوهاي خشك حتما بايداز نمكهاي آنيوني استفاده نمود،اين نمكها باعث افزايش تجزيه كلسيم از بافت استخواني شده ومتابوليسم ويتامين Dراافزايش مي دهد.
ازكل مطالب بالااينطورنتيجه گيري مي شود كه اولا : جيره گاو خشك بايدداراي تعادل آنيوني-كاتيوني منفي باشدوثانيا : ازنمكهاي آنيوني درجيره حتما استفاده شود.
ـ به طور متوسط به ازای هر 100 کیلو وزن زنده می توان 5/2 ـ 2 کیلوگرم کاه گندم به گاو خشک دارد . حداقل میزان خوراکهای خشبی درجیره گاو خشک 1 کیلوگرم به ازای 100 کیلو وزن زنده است .
ـ به گاوهای خشک نباید اوره و دیگرخوراکهای حاوی ازت غیرپروتئینی داد .
ـ مقدارسلولز درماده خشک جیره 28 ـ 24 درصد می باشد .
ـ نسبت قند به پروتئین در جیره 8 ـ 1 درصد و نسبت قند به اضافه نشاسته به پروتئین قابل هضم باید 3/2 ـ 7/1 درصدباشد .
ـ به گاوهای آبستن در دوره خشکی باید روزانه 5/1 ـ 1 کیلوگرم سیلاژذرت ، 2/5ـ 2 کیلوگرم سیلوس بازی هر 100 کیلووزن زنده خوراند . ضمن اینکه 2 هفته قبل اززایمان سیلوس و سناژرا باید به کلی از جیره حذف کرد .
ـ میزان کنسانتره درروزبرای هرراس 2 ـ 1/5 کیلوگرم است ( در صورتی که کیفیت علوفه پایین باشد ) درصورت بالا بودن کیفیت علوفه ، فقط در 2 هفته آخر دوره خشکی کنسانتره رابه جیره اضافه می کنند . بهترین کنسانتره برای گاوهای خشک ترکیبی از: سبوس گندم ، کنجاله آفتابگرادان و یولاف است .
ـ مصرف کنجاله تخم پنبه در گاوهای خشک به کلی ممنوع است .
ـ علوفه باید حداقل 60 ـ 50 درصد ماده خشک جیره را تشکیل دهد . علوفه مناسب در این دوره شامل غلات و لگومینه ها است . ضمن اینکه لگومینه ها نباید بیشتر از 30 درصد ماده خشک علوفه را تشکیل دهند .
ـ طول گیاهان ( علوفه ) خرد شده نباید بیشتر از 3/5 ـ 3 سانتی مترباشد ، علوفه با این طول سبب می شوند تا شکمبه بهتروظیفه هضمی خود را انجام دهد .
ـ علاوه بر سنگ نمک که باید به طورآزاد دراختیاردام باشد،مقداری نمک هم باید به جیره اضافه کرد .
ـ کمبود منیرالها و ویتامینها درجیره را باید با مکملهای مربوطه جبران کرد . این امرخصوصاً درتغذیه زمستانی مصداق دارد .
ـ نسبت کلسیم به فسفررا باید 1/2 ـ 5/1 نگاه داشت . این نسبت درجیره اهمیت بسیاردارد چرا که هم باعث جذب کامل این عناصر در بدن می شود وهم مانع ازتب شیرمی گردد .
ـ دردوره خشکی به دام خوراکهایی با کیفیت بالا بدهید .
ـ درمورد تلیسه ها به این نکته توجه کنید که دام آبستن خود نیز درحال رشد است و مواد غذایی بیشتری باید به او برسد . یک تلیسه دردوران خشکی باید 600 ـ 550 گرم درشبانه روز، وزن اضافه داشته باشد .
نتیجه گیری :
1 ـ خشک کردن گاو شیری آبستن امری الزامی است .
2 ـ مدیریت صحیح در دوران خشکی تعیین کننده میزان تولید شیر دردوره لاکتاسیون بعدی است .
3 ـ دردوره خشکی باید ازجیره غذایی مخصوص این دوره استفاده کرد .
4 ـ قسمت عمده جیره گاوهای خشک را غذاهای علوفه ای وخشبی تشکیل می دهند .
دوره Far-off خشکي (مرحله اول خشکی)
هدف ازاین دوره :
- حفظ نمره وضعيت بدني
- حفظ ذخایر پروتئيني و عضلاني
- نوسازي ديواره شكمبه
- فراهم كردن ويتامين ها و مواد معدني مورد نياز، مي باشد.
طي دوره Pre-fresh مواد مغذي مورد نيازافزايش يافته درحاليكه ماده خشك مصرفي كاهش مي يابد. غلظت مواد مغذي جيره بايد افزايش يابد. توازن مواد معدني جيره دراين دوره مهم مي باشد. نياز است ميكروب هاي شكمبه و پرزهاي شكمبه نيز براي سطوح بالاتر كنسانتره آماده باشند.
انرژي مورد نياز يك گاو تازه زا معمولا بيشترازانرژي تأمين شده مي باشد. هر اقدام جهت كاهش (درجه) كتوز مزمن، به افزايش ماده خشك مصرفي، افزايش شيرتوليدي و توليد مثل بهترمنجرخواهد شد.
افزودني هاي خوراكي گاو تازه زا شامل:پروپيونات كلسيم، كولين، نياسين و كشت مخمر مي باشد
اما توليد بالاتر تنها بشرطي تأمين مي شود كه ما براي گاو تازه زا اهداف بيشتري در نظر بگيريم. آن ها بايد تا جايي كه ممكن است زود،و به مقدار زيادي خوراك بخورند ومشكلات متابوليكي تحت باليني كمي داشته باشند.
مصرف
براي گاوهاي Far-off ، ماده خشك مصرفي مورد انتظار 2/5-1/5 درصدوزن بدن مي باشد.
بنابراين يك گاو 614 كيلوگرم مي تواند 13/6-12/3 كيلوگرم ماده خشك را در هر روز مصرف نمايد.
- گاو خشک باید یک هفته قبل اززایمان به اتاق زایش انتقال یابد.
- ابعاد زایشگاه 16تا25متر مربع مساحت دارد .
- به ازای هر25 راس یک جایگاه زایش درنظر گرفته می شود.
- گاوهای مسن (سه دوره شیردهی و بالاتر) نسبت به گاوهای جوان مقدار بیشتری از پادتنها را تولید می کند.
وضعيت بدني
بهترين حالت اين است كه گاوهاي خشك داراي نمره وضعيت بدني 3/5 باشند و اين وضعيت را تا روز زايش حفظ نمايند.گاوها در اواخردوره شيردهي ازانرژي جيره، براي جايگزين كردن ذخاير بدني، كارآمدتر از گاوهاي خشك مي باشند (بازده 75 درصد در مقابل 60 درصد) .بنابراين، توصيه مي شود كه گاوها طي اواسط تا اواخر دوره شيردهي نمره وضعيت بدني خود را افزايش دهند. اگرگاوها دراواخر دوره شيردهي بسيار سنگين باشند، بايد از مقدار انرژي جيره در آن زمان كاست. هيچ وقت نبايد تلاش كرد تا جيره گاوها را طي دوره خشكي افزايش داد زيرا گاوها درمعرض شرايط نامطلوب كتوز قرار گرفته و شروع به ذخيره چربي دركبد مي نمايند .
نوسازي ديواره شكمبه
مطلوب ترين حالت اين است كه طي دوره Far-off ، جيره هاي با علوفه بالا به ويژه علوفه داراي ساقه هاي بلند ،نظير يونجه خورانيده شود. علوفه به حفظ پرشدگي بالاي شكمبه، تحريك حركت عضله و ترميم ديواره آسيب ديده آن در شرايطي كه به گاوها جيره هایي با غلات بالا خورانيده مي شود، كمك مي نمايد. اين مساله مي تواند ماده خشك مصرفي و توليد بالاتر را بعد از زايش تحريك كند. مزيت ديگر خورانيدن جيره با علوفه بالا، اين است كه در مجموع، داراي انرژي كمتري هستند و به جلوگيري از چاق شدن گاو طي دوره خشكي كمك مي نمايند. انواع مختلفي از علوفه مي تواند به گاوهاي Far-off خورانيده شود. درصد سديم و پتاسيم علوفه هايي كه محتوي مقدار زيادي دانه مي باشند، مثل سيلوي ذرت ، بايد بصورت محدود خورانده شوند و معمولاً بهترين راه اين است كه ذرت سيلويي به ميزان 40-30 درصد از ماده خشك جيره محدود شود.
مصرف
پژوهش ها نشان می دهند كه گاوها به طور قابل توجهي ماده خشك مصرفي شان را طي هفته آخر پيش از زايش كاهش مي دهند. ميانگين ماده خشك مصرفي براي سه هفته قبل از زايش 20 تا 30 درصد كمتر از مصرف گاوهاي خشك ( Far Off) مي باشد. بيشتر اين كاهش طي هفته آخر پيش اززايش رخ مي دهد. ماده خشك مصرفي در گاوهايي كه قرار است 2 گوساله به دنيا بياورند زودترازساير گاوها كاهش مي يابد.
دلايل كاهش مصرف مي تواند شامل تغييرات :
- شرايط هورموني .
- كتون هايي كه با شروع استفاده گاو از چربي بدنش افزايش مي يابند .
- بزرگي گوساله باشد .
گاوي با 751 كيلوگرم وزن در270 روزگي آبستني، 13/7 كيلوگرم ماده خشك مصرف مي كند. ولي در 279 روزگي آبستني فقط 10/1 كيلوگرم مصرف مي نمايد(30%کمترمصرف می کند) .
نياز است كه سطوح NFC در جيره هاي pre-fresh به 4 دليل مختلف بالاتر باشد :
1- نياز است كه جيره pre-fresh حاوي غلظت بالاتري از انرژي باشد، معمولا اقتصادي ترين راه براي تأمين اين نياز، NFC مي باشد.
2- پروپيونات ( اسيد چرب فراري كه اصولا از تخمير NFC توليد مي شود ) طول پرزهاي شكمبه را افزايش مي دهد. پرزهاي شكمبه برآمدگي هاي انگشت مانندي هستند كه اسيدهاي چرب فراررا ازشكمبه جذب مي كنند، تحريك رشد پرزها پيش اززايش، جذب، اسيدهاي چرب فراربعد اززايش را افزايش مي دهد. اسيدهاي چرب فرار به عنوان يك منبع انرژي براي گاو استفاده مي شوند وپروپيونات بويژه براي كاهش كتوز مورد نيازاست. حذف اسيدهاي شكمبه نيز براي كنترل اسيدوز شكمبه مهم است.
3- سطوح بالاترNFC به انطباق ميكروب هاي شكمبه به جيره شيردهي كمك مي كند. افزايش رشدميكروب هاي تخمير كننده NFC پيش اززايش، وقوع اسيدوزومشكلات مربوط به خوراك- وقتي كه يك گاو زايش مي كند و جيره اي با NFC بيشتررا مصرف مي كند- راكاهش مي دهد .
4- پروپيونات براي به دست آوردن انرژي از چربي بدني و كاهش كتوز مصرف مي شود. سطوح NFC طي دوره pre-fresh بايد به32 تا 33 درصد ماده خشك افزايش يابد. در يك جيره معمول، اين مقداربرابر 6/3 تا5/4 كيلوگرم دانه هاي اضافه شده است. در جيره گاوهاي دوشا، مهم است كه مخلوطي از منابع NFC وارد شود. بعضي از آنها به سرعت تخمير شوند ( نظير قندها و ذرت با رطوبت بالا ) و بعضي از آنها آرام تر تخمير شود ( نظيرآرد ذرت )، اين امر هضم NFC ، تعداد باكتري هاي شكمبه و مقدارپروتئين ميكروبي دردسترس براي استفاده توسط گاورا افزايش مي دهد .
پروپيونات كلسيم
وارد كردن 500 تا 700 گرم پروپيونات كلسيم( يا معادل مكمل تجاري آن)، در جيره هاي pre-fresh دزبيشتري ازپروپيونات را تأمين مي كند كه كتوز حاد ومزمن را كاهش مي دهد. پروپيونات دركبد براي تبديل استات حاصل ازچربي موبيليزه شده به انرژي به جاي تبديل استات به كتون ها استفاده مي شود.
نياسين
نياسين يك ويتامين محلول درآب مي باشد كه توسط ميكروب هاي شكمبه توليد مي شود. نياز به نياسين به ويژه طي دوره انتقال بيشتر ازچيزي است كه در شكمبه توليد مي شود. نياسين مي تواند در كبد در متابوليسم چربي ها كمك كند و بنابراين افزودن 6 تا 12 گرم نياسين به جيره مي تواند سطوح كتون خون را كاهش دهد.
كولين
كولين يك ويتامين محلول در آب مي باشدكه نظير نياسين توسط ميكروب هاي شكمبه توليد مي شود. همانند نياسين، محققان اكنون بر اين باورند كه ميكروب هاي شكمبه نمي توانند كولين كافي براي تأمين تمام نيازهاي گاو را به ويژه طي دوره انتقال بسازند. كولين در بخشي از ساختار ديواره سلولي به ويژه غشاهاي سلول وجود دارد. كولين دراستفاده از چربي ها و انتقال آن ها از كبد به شكل ليپوپروتئين ولي با چگالي بسيار كم ( VLDL ) دخالت دارند. البته، كولين بخصوص طي دوره انتقال براي گاوها حياتي مي باشد تا به آنها درپاك كردن كبد از چربي تجمع يافته براي جلوگيري ازسندرم كبد چرب كمك نمايد. باكتري هاي شكمبه بيشتر كولين جيره اي مصرف شده توسط گاو را تجزيه مي كنند. بنابراين كولين افزوده شده بايد به شكل محافظت شده دربرابر شكمبه خورانيده شود
- پايين بودن ميزان توليد شيربه هنگام خشك كردن اهميت خاصي دارد .
كاهش مصرف انرژي
تفاوتهاي چشمگيري ازنظرميزان توليد شير درانتهاي دوره شيردهي مشاهده مي شود . بطور كلي گاوهايي كه ميزان توليد آنها كمتراز10 كيلوگرم است ، خشك كردن آنها بسادگي انجام مي گيرد . اما در مورد گاوهاي پرتوليد ، بايد با توجه بيشتري اقدام كرد و تلاش مضاعفي براي كاهش ميزان توليد شير آنها به سطح مطلوب ، مورد نياز است . به همين دليل محدود كردن ميزان انرژي مصرفي ، درچند هفته آخردوره شيرواري ( قبل ازخشك كردن ) داراي اهميت زيادي است . هدف مذبور با حذف كنسانتره ازجيره غذايي روزانه قابل دستيابي مي باشد . درهفته هاي آخرقبل ازخشك كردن ، تغذيه با علوفه خشبي كه محتواي انرژي پاييني دارد باعث كاهش قابل توجه ميزان توليد شير مي گردد .
درروزهاي آخرقبل ازخشك كردن ، شيردوشي بايد همچنان ، به صورت روزانه دردو نوبت ادامه يابد فقط درموارد معدودي كه دام ترشح شير نداشته باشد ، روزانه يك نوبت شيردهي درنظر گرفته مي شود .
محروم كردن حيوان ازآب درروزخشك كردن ، مي تواند براي حيوان تنش زا باشد ، ولي ممكن است به توقف ترشح شير، كمك كند . گاوهاي خشك بايد ازهم گله ايهاي خود جدا شوند و تغذيه آنها با جيره كم انرژي به منظورسرعت بخشيدن به توقف سريع ترشح شير، ادامه يابد . كاهش احتمالي ترشح و ترواش شيردرپايين ترين سطح درآغازدوره خشكي يك اصل عمده محسوب مي گردد .
اين دوره بطورمعمول به دودوره تقسيم مي شود
1- مرحله اول خشكي (Far Off)
2- مرحله قبل اززايمان (Close Up)
براي كامل شدن توانايي پستان ، طول مرحله یک ( اوايل دوره خشكي[1] ) بايد حداقل 30 روز باشد . مرحله دو ( اواخردوره خشكي[2] ) براي مرمت مجدد غده پستان وتشكيل آغوز از طريق عوامل هورموني كنترل مي شود ، بايد حداقل 15 روز باشد .
اگردوره خشكي از70 روز طولاني تر شود ، اختلالات متابوليكي افزايش يافته ، هزينه هاي خوراك بالاتررفته و توليد شير كاهش مي يابد . فاز دو بايد 3 هفته باشد و براي اطمينان بايد گاوها حداقل 10 روز از جيره انتقالي مصرف كرده باشند .
شكمبه بايد با يك جيره با غلظت انرژي بالاتربراي طويل شدن پاپيلهاي شكمبه تحريك شود . اين امر سطح جذب اسيدهاي چرب فراررا افزايش مي دهد. از آنجايي كه گاوها بعد از زايش جيره با انرژي بالا دريافت مي كنند،تغيير جمعيت ميكروبي نيز بايد اتفاق افتد .
درمرحله اول خشكي موادعلوفه اي قسمت اعظم موادخوراكي راتشكيل مي دهند . دراين مرحله مصرف ماده خشك به اندازه 5/2 – 5/1 درصدوزن بدن مي باشد ومتخصصين تغذيه 85 درصدعلوفه و 15 درصدكنسانتره رابراي اين مرحله توصيه مي كنند . مقداركافي دانه غلات براي حفظ سلامت شرايط بدني وقوام عضلاني شكمبه لازم مي باشد .
اماحدود 2 الي 3 هفته قبل اززايمان بايستي گاوهارابه بهاربندمنتقل كرد كه به اين دوره ، دوره انتقال مي گويند . اين دوره تقريبا 30درصد روزهاي پاياني دوره خشكي راشامل مي شود . ودراين مرحله رشدجنين به حداكثرخودمي رسد وحالت صعودي به خودمي گيرد پس درمرحله انتقال به چنددليل دادن كنسانتره زياداجتناب ناپذيرخواهدبود:
اولا : جهت رفع احتياجات بخاطررشدسريع جنين .
ثانيا : به خاطرآداپته كردن فلورميكروبي شكمبه به غلات به خاطرنيازگاوبه غلات دربعداززايمان .
اين كارتدريجا شروع مي شود . روزاول 3 كيلوگرم تااينكه درزمان زايمان به چيزي حدود9 – 8 كيلوگرم مي رسد . (درطول 14 روز آخردوره دوم خشکی ونزدیک زایمان ، روزانه0/5 کیلوگرم به کنسانتره باید اضافه شود )
حداكثرميزان كنسانتره مصرفي بايستي درقبل اززايش 1 – 0/7درصد وزن بدن باشد وكل ميزان ماده خشك روزانه گاودراين دوره 1/5 درصد وزن بدن دام خواهدبود .
- ميزان كلسيم كل جيره از 80 گرم نبايدتجاوزكند وگرنه ابتلا به تب شيراجتناب ناپذيرخواهدبود .
نمكهاي آنيوني
هيپوكلسيميا يا كلسيم پايين خون ( كمتر از mg / dl 8 ) باعث مصرف خوراك كمتر ، جفت ماندگي و جابجايي شيردان مي گردد ، تغذيه جيره هاي اسيدي همراه با نمك هاي آنيوني در مرحله دوم دوره خشكي ، تب شير و هيپوكلسيميا را كاهش مي دهد . آنيون و كاتيون اصطلاحات مورد استفاده براي تعريف مواد معدني جيره هستند . اين كه يك عنصر معدني ، كاتيون و يا آنيون است بستگي به بار الكتريكي آن دارد . آنيون ها بار الكتريكي منفي و كاتيونها بار الكتريكي مثبت دارند .
آنيونهاي مهم جيره عبارتند از : كلر ، گوگرد و فسفر . كاتيونهاي مهم هم شامل سديم ، پتاسيم ، كلسيم و منيزيم است . اختلاف آنيون ـ كاتيون با تفريق اكي والان وزني ( وزن مولكولي تقسيم بر بار يوني ) آنيونها از اكي والان وزني كاتيونها محاسبه مي شود . جيره هايي كه كاتيون آنها نسبت به آنيون آنها بيشتر است يا بالانس آنيون ـ كاتيون مثبت دارند به عنوان جيره هاي قليايي شناخته مي شوند . به عبارت ديگرجيره هايي كه كاتيون آنها نسبت به آنيون آنها كمتر است يا بالانس آنيون ـ كاتيون منفي دارند به عنوان جيره هاي اسيدي شناخته مي شوند .
جيره هاي قليايي متمايل به بروز دادن تب شير هستند ، در حالي كه جيره هاي اسيدي گرايش به جلوگيري از تب شير دارند . مزيت اصلي تغذيه جيره هاي اسيدي اين است كه تجزيه كلسيم را از بافت استخوان افزايش داده و باعث عمل كردن هورمون پاراتيروئيد مي شوند . نمكهاي آنيوني به دو دليل سطح كلسيم خون را بهبود مي دهند . اين نمكها تجزيه كلسيم از بافت استخواني را افزايش داده ( براي تبادلات كلسيم ، استخوان به صورت يك بافر عمل مي كند ) و باعث افزايش متابوليسم ويتامين D و عمل هورمون پاراتيروئيد مي گردند. اكي والان DCAD به وسيله مجموع سديم به اضافه پتاسيم ( Na + + K + ) منهاي مجموع كلر + گوگرد ( Cl - + s- ) محاسبه مي شود .
ازآن جايي كه تأكيد بر تغذيه علوفه طويل ، مواد سيلويي و كاه يا پوسته تخم پنبه است ، مقدار كنسانتره مورد نياز كم است . هر چند ، مقدار كنسانتره بايستي جهت برآورده شدن مواد مغذي مورد نياز گاو كافي باشد . علوفه به تنهايي مي تواند مقدارانرژي خالص نسبتاً پايين را تأمين كند ( 58/0 مگاكالري ) ولي دانسيته حجمي بالای يك جيره تمام علوفه اي سبب مي شود كه دريافت مواد مغذي كافي توسط گاو مشكل شود . معمولاً ضروري است كه ( 2/7 – 1/8 كيلوگرم ) كنسانتره داراي پروتيئن و ديگر مواد مغذي كافي براي حفظ نمره وضعيت بدني تغذيه شود .
جيره هاي دوره گذر يا انتقالي بايستي داراي منبع خوبي از پروتئين خام غير قابل تجزيه ، سطح مناسبي از كربوهيدرات غير فيبري و سطح مناسب و بالاي سلنيم باشد . اگر به گاو نمكهاي آنيوني براي كاهش تب شير تغذيه مي شود ، مقدار كلسيم بايد تنظيم شود .
ـ به هيچ وجه دادن كنسانتره زياد قبل از زايش ( 2 الي 3 هفته قبل از زايش ) به منظور دسترسي به توليد بالا توصيه نمي شود ، بهتر است پس از زايش ، كنسانتره داده شود كه نتيجه بهتري رادرپي داشته باشد.
ـ دردوره اول خشکی ، مقدار علوفه خشبي 2/5-1/5 درصد وزن زنده حيوان و مقدار كنسانتره حداكثر 5/0 درصدوزن زنده خواهد بود كه بهتر است اين ميزان بيش از 5-3 كيلوگرم كنسانتره درروزبيشتر نباشد . ودردوره دوم خشكي ( 2 تا 3 هفته پاياني ) برحسب كيفيت علوفه ، مقدار كنسانتره 7-6 كيلوگرم خواهد بود . البته بهتر است از 15 روز به زايش روزانه500گرم كنسانتره به گاو داده شود تا زمان زايش به 7 كيلوگرم برسد.
ـ بهتراست هنگاميكه گاو خشك مي شود 20 سی سی 3E AD به گاو تزريق كنيم و درطول 15 روز انتهاي آبستني 15 سی سی E + Selenium Vit. استفاده شود .
ـ مصرف کلسیم ومنیزیم، بايد بطوركلي قطع شود (محدود كردن كلسيم جيره درطول دوره خشكي براي جلوگيري ازتب شير ) .
ـ استفاده ازعلوفه خشك گرامينه ( نه خيلي كوتاه و نه خيلي بلند ) وتغذيه كمتر سيلاژ بايددراين دوره براي جلوگيري ازچاق شدن گاو اعمال شود .
ـ استفاده ازنمكهاي آنيوني براي كاهش مصرف كلسيم دراين دوره حتماً لحاظ شود ( سولفات منيزيم ، سولفات آلومينيم ) .
ـ درتغذيه گاو خشك ،بعنوان مثال گاو 550 كيلوگرمی تقريباً 40 گرم درروزبايد از کلسیم استفاده شود .
ـ يونجه در تغذيه گاو خشك مي تواند نياز کلسیم گاو را مرتفع سازد ( تغذيه با علوفه خشك كه كمترين ميزان کلسیم را داشته باشد ) .
ـ فسفردرتغذيه گاو خشك بيش از20 گرم درروزنباشد .
ـ تزريق ويتامين D به مقدار مطلوب مي تواند از بروز تب شير جلوگيري كند .
ـ كم شدن چربي شير اغلب ناشي از كمبود مصرف علوفه خشك درجيره است .
ـ روزانه 500 گرم كنسانتره درجيره لحاظ مي شود كه از 15 روز به زايش قابل اجرا است و در روزهاي آخر و نزديك زايمان اين مقدار بايد به 7-6 كيلوگرم برسد .
ـ در جيره گاو خشك دراوايل دوره خشكي پروتئين خام 13-12 درصداست و درانتهاي دوره خشكي 15-14 درصداست .
ـ درجيره گاو خشك، دراوايل دوره خشكي كلسيم 60 تا 80 گرم در روز است و در انتهاي دوره خشكي 70گرم درروزاست .
ـ درجيره گاو خشك ، دراوايل دوره خشكي فسفر 30 تا 40 گرم در روز است و در انتهاي دوره خشكي 30 گرم درروزاست .
ـ درجيره گاو خشك، دراوايل دوره خشكي سيلوي ذرت تا 12 كيلوگرم درروز است ودرانتهاي دوره خشكي كيلوگرم 7 درروز است .
ـ مصرف كلسيم درجيره گاو خشك بايد شديداً پايين نگه داشته شود .
ـ ميزان استفاده از NDFعلوفه در جيره گاو خشك بايد 0/9 درصدوزن بدن باشد .
ـ نمكهاي آنيوني مهم در جيره گاو خشك : كربنات كلسيم ـ پروپيونات كلسيم ـ سولفات كلسيم ـ كلريد كلسيم سولفات آمونيوم ـ كلريد آمونيوم ـ كلريد منيزيم ـ كربنات كلسيم است .
ـ براي حفظ كلسيم جيره دردوره خشكي از 180-150 گرم كربنات كلسيم يا پروپيونات كلسيم استفاده مي كنيم .
ـ براي حفظ فسفر دردوره خشكي از 50-40 گرم دي كلسيم فسفات استفاده مي كنيم .
ـ براي جلوگيري ازتب شير، دز بالايي از Vit . D در 3 تا 7 روز مانده به زايش به گاو تزريق مي شود .
ـ پروپيلن گليكول را به ميزان 25 گرم يا پروپيونات سديم را به ميزان 20 گرم، 5 روز قبل از زايش براي تب شيروكتوزلحاظ كنيد .
خلاصه
- در مرحله اول خشكي ، مواد علوفه اي قسمت اعظم خوراك مصرفي گاو خشك را شامل مي شوند مانند علف خشك طويل با كيفيت پايين مثل يونجه درجه 2 و 3 يا علوفه سبز مثل سيلاژ ؛از آنجا كه حيوان قبل از مرحله خشكي ، چيزي حدود 300 روز شيردوشي شده و در طي اين مدت حدود 3 تن كنسانتره مصرف كرده است نبايستي در مرحله خشكي با دادن كنسانتره زياد جلوي ترميم و رشد و بازگشت مجدد سلامت شكمبه را گرفت، هر چند كه عملاً دادن مقدار كنسانتره در اين مرحله بخصوص در هنگام لاغري حيوان اجتناب ناپذير خواهد بود . در مرحله اول خشكي مصرف ماده خشك ( DMI ) در حدود 5/2 – 5/1 درصد وزن بدن مي باشد و متخصصين تغذيه 85 درصد علوفه و 15 درصد كنسانتره را براي اين مرحله پيشنهاد مي كنند ، در حقيقت دادن مقدار كافي دانه غلات براي حفظ سلامت شرايط بدني و قوام عضلاني شكمبه لازم مي باشد . پس دوره خشكي بايستي زمان استراحت و التيام جراحات در پاها ، بافت پستان و ... باشد، نه آماده كردن گاو براي شيردهي دوره بعدي . اما حدود 3-2 هفته قبل از زايمان ( بسته به شرايط بدني ) بايستي گاورا به بهار بند انتظار منتقل كرد كه به اين دوره، دوره انتقال مي گويند .
دوره انتقال تقريباً انتهايي دوره خشكي را شامل مي شود كه در اين مرحله رشد جنين به حداكثر خود مي رسد و حالت صعودي به خود مي گيرد ، پس در مرحله انتقال به چند دليل دادن مقدار زياد كنسانتره اجتناب ناپذير خواهد بود . اولاً جهت رفع احتياجات بخاطر رشد سريع جنين و ثانياً بخاطر آداپته كردن فلور ميكروبي شكمبه به غلات بخاطر نياز گاو به غلات در بعد از زايمان .
اين كارتدريجاً شروع مي شود . روزاول 1-5/0 كيلوگرم تا اينكه در زمان زايمان به چيزي حدود 7-6 كيلوگرم مي رسد . حداكثر ميزان كنسانتره مصرفي همراه با علوفه با كيفيت مناسب بايستي در قبل از زايش 1 درصد وزن بدن باشد، البته مصرف ماده خشك به خاطر رشد جنين و فشار به شكمبه ـ نگاري كمترمیشود ( 1/5 درصد ) به همين جهت در بعد از زايمان بخاطر شروع شيردهي و كمي اشتها، كاهش وزن را متعادل كرده وازبروزبيماري مثل كتوز، تب شيروبرگشتگي شيردان جلوگيري مي كند .
نكات مهم
ـ نسبت مناسب مواد معدني در جيره گاوهاي خشك بسيار مهم است توصيه مي شود 85 درصد علوفه مورد نظر در دوره اول خشكي ، از 30 درصد لگوم و 70 درصد غيرلگوم مصرف شود تا تركيب مناسب مواد معدني بدست آيد .
ـ براي جلوگيري ازتب شيرتوصيه مي شود ميزان كلسيم جيره از80 گرم تجاوز نكند و نسبت كلسيم به فسفرهم هرچه به يك نزديكتر شود بهتر خواهد بود واحتمال وقوع هيپوكلسيمي را بعداززايمان كمترخواهد كرد .
درمرحله اول خشكي كه معمولا 45 روزاست ، موادعلوفه اي قسمت اعظم جيره راتشكيل مي دهند . مانند يونجه كاه (گندم وجو ) وسيلوي ذرت . دراين مرحله گاوخشك حدودا 2 % وزن بدن خود را ماده خشك مصرف مي كند . كه ازاين مقداربايدماده خشك كنسانتره ،به ميزان 0/5 درصدوزن بدن باشدوبقيه ماده خشك جيره ازبخش علوفه تأمين گردد . (تقريبا بايدميزان ماده خشك علوفه 1/5 درصدوزن بدن باشد)
- يك گاو 600 كيلوگرمي دراين مرحله9 كيلوگرم ماده خشک علوفه و 3 كيلوگرم ماده خشک كنسانتره استفاده مي كند :
کل ماده خشک جیره 12 = %2 *600
(40%مریوط به یونجه و 60% مربوط به سیلوی ذرت می باشد) مقدارماده خشک علوفه 9 = %1/5 * 600
مقدارماده خشک كنسانتره 3 = %0/5 * 600
دروه انتقال 15 روزانتهايي دوره خشكي راشامل مي شود . دراين مرحله جنين به سرعت رشدمي كند ومحيط شكمبه بايدبراي مصرف زياد كنسانتره آداپته شود . لذا دراين دوره مصرف بيشتر كنسانتره نسبت به دوره اول خشكي ، اجتناب ناپذيرخواهدبود . دراين دوره مصرف ماده خشك كنسانتره 75/0 درصد وزن بدن است . ومصرف ماده خشك كل جيره 5/1 درصد وزن بدن است .
مثال :
براي يك گاوشيري 600كيلوگرمي دردوره دوم خشکی ، مصرف ماده خشك تا 9 كيلوگرم نيزمي رسد، ميزان مصرف ماده خشك كنسانتره دراين مرحله با دوره اول خشكي تفاوتهايي دارد وبه حد 5/4 كيلوگرم مي رسددراين حالت ميزان مصرف كنسانتره به صورت as-fed به حدود 5/5 تا 6 كيلوگرم مي رسد :
کل ماده خشک جیره 9 = % 1/5*600
میزان مصرف ماده خشك کنسانتره 5/4 = % 0/75*600
میزان مصرف ماده خشك علوفه 5/4 = 5/4 – 9
تحقيقات نشان مي دهد كه گاوهادراولين دوره شيرواري بافاصله زايش كوتاه (يازده ماه ) بايددوره خشكي آنها حدود 60 روز باشد . معمولا براي گاوهاي مسن تر با فاصله زايش طولاني (سيزده ماه يابيشتر ) دوره خشك كوتاه تر كافي است .
قطع ناگهاني شيردوشي بهترين روش خشك كردن براي گاوهاي با توليدروزانه كمتراز 16 كيلوگرم است . به هرحال خشك كردن گاوهاي باتوليدبالا به آساني ممكن نيست . چندروزپيش ازخشك كردن بايدميزان مصرف آب وغذا كاهش يابد .
محدوديت مصرف سديم وپتاسيم دراين دوره به كنترل ورم پستان كمك مي كند . همچنين بايدازتغذيه اضافي كلسيم ، خصوصا درگاوهاي حساس به تب شير اجتناب كرد ميزان كلسيم به پتاسيم رابايد به نسبت 1:1 تا 1: 5/1 نگه داشت .
نكته: 21روزقبل وبعداززايمان به عنوان دوره انتقال درنظرگرفته مي شود،درطول دوره خشكي كه حيوان ازخوراكهاي فيبري حاوي انرژي پايين استفاده مي كند،مقدارپرزهاي شكمبه كم واندازه آنهانيزكوچك است.استفاده ازخوراكهاي غني ازانرژي باعث افزايش پرزهاي شكمبه مي شود،امابه هرحال اندازه آنهانمي تواندتامدت 4-3هفته بعداززايش به ميزان اواخرشيردهي دوره قبل بازگردد،بطوريكه حداكثراندازه پرزهاي شكمبه در8-6هفته بعداززايمان ملاحظه مي شود.هرچه اندازه پرزهاي شكمبه افزايش يابد،ميزان جذب اسيدهاي چرب فرارنيزافزايش مي يابد.به طوركلي استفاده ازخوراكهاي غني ازانرژي داراي فيبركمتروكربوهيدراتهاي بيشتردر3-2هفته قبل اززايش(دوره عادت پذيري) ،موجب دستيابي به حداكثراندازه پرزهاي شكمبه در3هفته بعداززايمان مي شود. دراينصورت ميزان مصرف خوراك بعداززايمان زيادشده وحداكثرمصرف خوراك در4-3هفته بعدازآغازشيردهي به دست مي آيد.گاوهاي تازه زاكه درآنهاپرزهاي شكمبه كوچك است،توانايي نسبتا پاييني درجذب اسيدهاي چرب فراردارند،لذااين اسيدهااغلب درشكمبه تجمع يافته وموجب كاهش PHشكمبه وقدرت بافري آن مي شودكه اسيدوزوجابجايي شيردان ازاثرات مهم آن مي باشد.
استراتژی های جدید برای گاو نزدیک زایمان
دوره انتقال دوره بسیار حساس در جهت پیشگیری از مجموعه مشکلات دام می باشد. یک توصیه عملی بسیار معمول این که دریافت مواد غذایی توسط دام را قبل اززایمان باید تحت نظر گرفت . دریافت غذا به ویژه درهفته آخرقبل از زایمان یک مساله طبیعی است .
سه هفته قبل از زایمان دریافت ماده خشک گاو وتلیسه شکم اول حدود 9/1 - 7/1 درصد وزن بدن آن می باشد ولی تفاوت های عمده ای ازیک گله تا گله دیگرازنظردریافت ماده خشک دیده شده است . متاسفانه زمانی که نیاز گاو به مواد غذایی جهت رشد جنین و آماده شدن سیستم پستانی برای دوره شیر دهی بعدی افزایش می یابد ٬اشتهای گاو کاهش پیدا می کند . به همین علت توصیه افزایش دادن دریافت ماده خشک به نظر منطقی می آید.
مهم ترین نکات جهت یادآوری
- جایگاه گاوهای نزدیک زایمان را متراکم نکنید . این مشکل معمول گاوداری هاست به ویژه گاوداریهای توسعه یافته ودرتهیه جایگاه مناسب جهت گاوهای در حال انتقال موفق نشده اند .
- ازجابه جایی بیش از حد پیشگیری کنید . محیط های جدیدوگروه جدید گاو ایجاد تنش می کند . بویژه ازجابه جایی گاو وتلیسه قبل اززایش باید اجتناب شود .
- گاووتلیسه را درصورت امکان جدا از هم نگه دارید . با این که حساسیت تلیسه نسبت به گاو در برابر مشکلات کمتر است ولی اگردرمحل غذاو آخور قادر به رقابت با گاو نباشد ،باجدا سازی آنها این مساله ایجاد مشکل نخواهد کرد .
- از تغییرشدید جیره غذایی اجتناب گردد . به خصوص از افزودن ناگهانی مواد غذایی که خوش خوراک نیستندازقبیل (پودر خون٬ چربی) جلوگیری شود . دوره انتقال زمان خوبی جهت تغذیه دام با علوفه خراب یا کپک زده نیست .
- ازغذای کاملاً مخلوط جهت تغذیه گاوهای نزدیک زایش استفاده گردد تا قابل جدا سازی و انتخاب گاو نباشد .
بدینوسیله ازمصرف نشاسته و کنسانتره بیش ازحدجلوگیری خواهد شد وحتی مواد غذایی غیر خوشخوراک را به این روش می توان به گاو خوراند .
- از تنش گرمایی جلوگیری کنید . به طورمعمول به گاوهای شیری ازاین نظررسیدگی می شود ونباید گاوهای نزدیک زایمان را فراموش کنید .
- آب تازه وبه مقدار کافی در اختیار گاوها قرار دهید . روش تغذیه محدود کننده مقدارغذا یک امتیاز است به خصوص برای گاودارانی که نمی توانند مقدار بالای دریافت غذا در گروه گاوهای نزدیک زایمان را انجام دهند و یا گاودارانی که ترجیح می دهند به طوراجباردریافت ماده غذایی را بالا ببرند . با محدود نگه داشتن دریافت غذا ٬ احتمال کاهش شدید اشتها و دریافت ماده خشک در نزدیک زایمان افزایش می یابد . از نقطه نظرعلمی کاربردی محدود کردن در یافت غذا بسیار ساده و قابل انجام است و تنها با افزایش فیبرانجام می شود .